Waterkwaliteit en ecologie Reeuwijkse Plassen

De waterkwaliteit en ecologie in de plassen is de afgelopen eeuw erg verslechterd. Het water is troebel geworden en daardoor zijn er nog maar weinig waterplanten. Hierdoor is ook de visstand niet in evenwicht. In de zomer zijn er vaak blauwalgen, met een negatief zwemadvies tot gevolg.

Van 2009 tot 2015 heeft Rijnland meerdere projecten uitgevoerd om de waterkwaliteit en ecologie te verbeteren. We willen helderder water, meer waterplanten en een visstand met veel verschillende soorten vis. Het water is troebel door de algen en slib dat in het water ‘zweeft’. Het idee van de maatregelen was dat deze ervoor zouden zorgen dat er minder voedingsstoffen voor algen in het water zouden komen. Algen nemen dan in aantal af. Met helderder water kan zonlicht tot de bodem doordringen, waardoor waterplanten de kans krijgen om te kiemen. Zo zou de diversiteit aan waterplanten- en dieren weer toe kunnen nemen. Deze projecten zijn tot stand gekomen door nauw samen te werken met andere overheden en met de mensen die rond de plassen wonen, werken en recreëren. In de brochure onderaan deze pagina in het blokje 'Downloads' leest u meer over de uitgevoerde projecten.

Genomen maatregelen

Natuurlijker waterpeil

We hebben een natuurlijker waterpeil ingesteld: tijdens zomerperiodes mag het waterpeil van de plassen (en in Reeuwijk-Brug) binnen een marge van 8 cm tussen een boven-en een ondergrens variëren. In droge perioden hoeft daardoor minder voedselrijk water ‘van buiten’ ingelaten te worden en bij neerslag hoeft schoon regenwater niet direct weggepompt te worden. Dit draagt bij aan een verdere verbetering van de waterkwaliteit. Rijnland verwacht dat dit geen noemenswaardige invloed heeft op de grondwaterstanden. Omdat een aantal bewoners wel zorgen had en vreesden voor lagere grondwaterstanden en de gevolgen hiervan op funderingen is afgesproken om de nieuwe situatie nauwlettend te volgen. Rijnland heeft dit samen met de gemeente en eigenarenverenigingen Sluipwijkse Plassen, VWR en ’s Gravenkoop gedaan en in 2019 geëvalueerd. In 2019 is een webportaal ingericht waarin alle metingen van het grond- en oppervlaktewater, te vinden zijn. 

Zelfvoorzienend watersysteem

De omliggende polders zijn afgekoppeld van de plassen, zoals polder Goudse Hout. Het water in de Reeuwijkse Plassen stond in open verbinding met de omliggende polders waardoor water met veel voedingsstoffen voor algen zo de plassen in stroomde. Dat kan nu niet meer.

Aanleg en onderhoud natuurvriendelijke oevers

We hebben natuurvriendelijke oevers aangelegd, verbeterd of het onderhoud ervan overgenomen. Meer dan 18 kilometer oever in het plassengebied is nu natuurvriendelijk ingericht. Deze oevers dragen bij aan het herstel van de biodiversiteit. Er leven meer plant- en diersoorten in een natuurvriendelijke oever met een aflopend talud. Hierdoor neemt de diversiteit toe. Van de 18 kilometer natuurvriendelijk oever onderhoudt Rijnland de komende jaren ruim 16 kilometer, bijna 2 kilometer wordt door de eigenaren zelf onderhouden.

Experimentele maatregelen in Sloene en Klein Vogelenzang

In Sloene en Klein Vogelenzang zijn maatregelen genomen die zich in het gebied van Rijnland nog niet hebben bewezen, maar wel zouden kunnen helpen met de versnelling van de omslag naar helder water. Om de invloed van voedselrijk water te verminderen zijn beide plassen gecompartimenteerd. Hierdoor kan het voedselarme regenwater behouden worden. Daarnaast is in Sloene ijzerchloride toegevoegd. Het ijzer bindt fosfor, de belangrijkste voedingsstof voor algen. In Klein Vogelenzang is de voedselrijke baggerlaag verwijderd om op die manier de algengroei te verminderen. Bekijk meer informatie over deze maatregelen en de uitwerking hiervan.

Hoe ziet het vervolg eruit?

Voor de derde planperiode van de KRW (2022-2027) heeft het hoogheemraadschap van Rijnland opnieuw naar de waterkwaliteitsdoelen voor de Reeuwijkse plassen gekeken. De doelstelling ‘in alle plassen helder water’ is, mede door de ervaringen van de proeven, aangepast. De plaatselijke omstandigheden in de Reeuwijkse plassen, veenplassen met veel slib en extra belasting van vogels, maken het lastig, zo niet onmogelijk, om te komen tot een helder watersysteem in alle plassen. Door goed beheer en onderhoud verwachten we de overlast van blauwalgen wel te kunnen beperken. Ook lokale slibmaatregelen kunnen nog bijdragen aan een zo helder mogelijk watersysteem.

Monitoring herstel waterkwaliteit en beheer en onderhoud

Door de genomen maatregelen moet het gehalte voedingsstoffen voor algen uiteindelijk onder de kritische grens komen. Vanaf dat punt gaat de natuur zichzelf dus herstellen. Waar deze grens precies ligt is lastig vast te stellen. We meten dat de kritische belasting is afgenomen en dat de natuurvriendelijke oevers zijn aangeslagen. De plassen zijn echter nog niet helder geworden. Omdat het herstel een langdurig proces is blijven we de kwaliteit monitoren en gaan we met bewoners, eigenaren en gebruikers in gesprek over aanvullende maatregelen. Waterkwaliteit is geen harde exacte wetenschap, het gaat om natuurlijke processen waarvan de uitkomsten niet altijd voorspelbaar zijn. We weten dat we de juiste stappen nemen – maar of het voldoende is zal moeten blijken. De komende jaren houdt Rijnland de ontwikkeling van de waterkwaliteit dan ook goed in de gaten. Als het nodig is, nemen we waar mogelijk extra maatregelen (KRW-fase 2 en 3). Het streefbeeld voor 2027 is helderder water met een grote diversiteit aan waterplanten. Daarnaast voert Rijnland de komende jaren het nodige beheer en onderhoud uit in het gebied.

Vragen?

Heeft u een vraag of wilt u meer informatie over de werkzaamheden in het Reeuwijkse plassengebied? Neem dan contact op met Rijnland via telefoonnummer (071) 306 3535 of via info@rijnland.net

Subsidie

Meerdere projecten in de Reeuwijkse Plassen, waaronder het aanleggen van nieuwe natuurvriendelijke oevers, zijn mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de provincie Zuid-Holland namens het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en het ministerie van Infrastructuur en Milieu en door het Innovatieprogramma Kaderrichtlijn Water van het ministerie van Infrastructuur en Milieu.

Waterrecreatie

Op warme dagen is de verleiding groot om in open water te zwemmen of varen, zo ook in de Reeuwijkse Plassen. Op bijna iedere plas mag gevaren worden, maar alleen met vaarvergunning. Alleen de plas Ravensberg is verboden voor vaartuigen.

In twee plassen bevinden zich officiële zwemwaterlocaties: Broekvelden-Vettenbroek en in 's-Gravenbroek. Hier onderzoeken we regelmatig of het water geschikt is als zwemwater en brengen advies uit. De provincie is toezichthouder op de zwemwaterkwaliteit. Met onze metingen en die van Rijkswaterstaat bepaalt de provincie of de zwemwaterkwaliteit aan de gestelde eisen voldoet en geeft waarschuwingen of een negatief zwemadvies. Klik hier op deze pagina op Zwemwater voor meer informatie.