Open Monumentendagen 2023
Het thema van de Open Monumentendagen van dit jaar is ‘Levend erfgoed’ of immaterieel erfgoed. Dat zijn culturele gebruiken, tradities en ambachtelijke vaardigheden die mensen van huis uit hebben meegekregen, die zij zich eigen hebben gemaakt en die zij op hun beurt weer willen doorgeven. Dit immateriële erfgoed is – anders dan de stenen van een monument – voortdurend in beweging en verandert mee met de tijd én van beoefenaar tot beoefenaar.
Vanuit dit opzicht kan het hoogheemraadschap van Rijnland putten uit een rijk verleden van ambachtslieden en werknemers, die hun kennis en kunde al eeuwenlang inzetten voor het houden van droge voeten en het zorgen voor schoon water. Sommige functies bestaan nog steeds, maar zijn in de loop van de tijd wel veranderd. Denk bijvoorbeeld aan de dijkgraaf of de secretaris. Andere beroepen kregen op den duur een andere naam of vorm, of hielden simpelweg op te bestaan. Zo worden de termen landmeter en bode nauwelijks meer gebruikt.
Welke beroepen maken Rijnland tot wat het vandaag de dag is?
Molenaar en machinist
De eerste polders in Rijnland ontstonden in de 14de eeuw langs de Gouwe. Vanaf de 15de eeuw kwamen de grotere polders tot stand, onder andere door de uitvinding van de windmolen. Vanaf de 20ste eeuw dreigde het molenaarsambacht uit te sterven.
Baggeraar
Het baggeren was namelijk in oorsprong verbonden met de turfwinning. Vanaf de 16de eeuw ontstond er een nieuwe manier om het veen onder de waterspiegel weg te baggeren. Dit noemde men slagturven, waarvoor gebruikt gemaakt werd van een baggerbeugel.
Dijkleger of dijkbewaking
Wanneer er een kritieke toestand ontstaat door hoge waterstanden of storm, gaan bij het hoogheemraadschap de alarmbellen rinkelen. In het verleden werd in zulke gevallen het dijkleger opgetrommeld. Dit was onder andere het geval in Spaarndam en Gouda.
Sluiswachter
De eerste sluizen kwamen al in de Middeleeuwen tot stand, dus ook het ambacht van de sluiswachter of sluismeester is al eeuwenoud. Als er een brug over de sluis lag, trad de sluiswachter (vaak) op als brugwachter. Vroeger werden de sluizen handmatig bediend.
Landmeter, (hoofd-)opzichter en ingenieur
Landmeters, opzichters, toezieners en ingenieurs hielden nauwkeurig de staat van de Rijnlandse boezem en waterstaatswerken in de gaten en deden verslag aan het bestuur. Deze gegevens waren soms letterlijk van levensbelang.
Bestuur
De termen dijkgraaf, hoogheemraden en hoofdingelanden zijn al eeuwen oud. De functieomschrijvingen daarentegen zijn wel veranderd. Dit blijkt uit de oudste stukken uit het Rijnlandse archief. Sinds de 19de eeuw vervullen de bestuursleden andere rollen.
